Er zijn eindeloos veel manieren om een land te ervaren, de ene al wat spannender dan de andere. Wij nemen een kijkje bij de creatieve straatkunst in Roemenië.
Er zijn eindeloos veel manieren om een land te ervaren, van een wandeling door de steden en dorpen en een praatje maken met de plaatselijke bevolking, tot het boeken van een rondleiding en je alle informatie door een professional laten bezorgen. Maar vandaag gaan we kijken naar een andere kant van Roemenië – de creatieve kant.
Street art is een controversieel onderwerp. Terwijl sommigen het als vandalisme beschouwen en het een halt willen toeroepen, waarderen anderen de creativiteit ervan en moedigen het aan. Niettemin is straatkunst een onderdeel van elk stedelijk gebied. Terwijl het vaak wordt gebruikt als een middel om het bewustzijn van sociale en politieke kwesties te verhogen, doen anderen het gewoon voor de sensatie en de adrenalinestoot.
In het begin van de jaren ’90 kwam graffiti in Roemenië op als protest tegen de acties van het communistische regime. Ook al was er minder dan een jaar verstreken sinds het bewind van Ceausescu abrupt eindigde, de klauwen van het systeem waren niet zo snel verdwenen. Het Departement van Staatsveiligheid, dat de geheime politie van de Socialistische Republiek Roemenië was, werd pas in 1991 opgeheven. De toegenomen sociale controle was een directe aanval op het vertrouwen dat de Roemenen in elkaar hadden, en in 1989 was een op de drie Roemenen een informant, die degenen die zich tegen het regime uitspraken, veroordeelde. Ondanks alle risico’s begonnen de opstandige jongeren van Boekarest graffiti te gebruiken als een middel om boodschappen te sturen naar de lokale autoriteiten die misbruik maakten van hun machtsposities en om mensen aan te moedigen zich te verenigen. Een van de eerste graffiti die in Roemenië werd gebruikt was “Jos Coșmarul”, wat ruwweg vertaald “Haal de nachtmerrie neer” betekent, en een verwijzing was naar de communistische leider Nicolae Ceaușescu.
In de loop der jaren werd graffiti gebruikt als een vorm van protest tegen de corruptie van de Roemeense politieke klasse, waarbij politieke leiders als Ion Iliescu werden aangepakt en hun egoïstische daden werden veroordeeld, of waarbij legendarische heersers als Vlad de Spietser, die bekend stond als “een man van ongehoorde wreedheid en rechtvaardigheid”, werden aangeroepen.
Er zijn verschillende andere campagnes die op grote schaal werden gepromoot door het gebruik van graffiti en straatkunst, zoals “Basarabia Pământ Românesc”, dat bedoeld was om de vereniging van Roemenië met de Republiek Moldavië te steunen, of de ecologische campagne “Salvați Roșia Montană”, die de eerste succesvolle burgerbeweging tegen een overheidsactie was en de stopzetting eiste van alle goudmijnbouwactiviteiten in het Roșia Montană-gebied, omdat deze grote verontreinigingsrisico’s voor het milieu met zich meebrachten.
Vandaag de dag is graffiti niet meer zo afgekeurd als 25 jaar geleden, en hoewel er nog steeds kunstenaars zijn die graag controverses creëren en de problemen in onze samenleving aan de kaak stellen door middel van gewaagde uitspraken in het openbaar, zijn er anderen die graffiti gebruiken om de grauwe straten van Roemenië te verfraaien en er ware kunstwerken van te maken.
Een voorbeeld van zo’n project is Digital Transylvania, dat traditionele stedelijke kunst in de stad Târgu Mureș promootte met als doel het toerisme in de stad te bevorderen en tegelijkertijd de straten te verfraaien. Het project was opgezet door de culturele vereniging “Green Art Tour” en werd uitgevoerd met de hulp van de kunstacademie van Târgu Mureș.
Tijdens het project werden verschillende trappen in de stad beschilderd met Roemeense traditionele motieven of met de gezichten van bekende Roemenen, zoals Constantin Brâncuși, George Enescu of Liviu Rebreanu.
Craiova is een andere stad die haar creativiteit de vrije loop liet en sommige van haar oversteekplaatsen in pianotoetsen veranderde, of kleine details toevoegde waardoor ze een geheel nieuwe betekenis kregen.
In Iasi is de creativiteit terug te vinden in de unieke trams die door de straten van de stad rijden. De Tram van de Literatuur is een eerbetoon aan de grote dichters en schrijvers van Roemenië, waar mensen boeken kunnen achterlaten die anderen kunnen meenemen. Andere spectaculaire trams zijn de Tram van Ie, de ie is de traditionele Roemeense blouse, de Tram van Kerstmis of de Tram van Onderwijs. Al deze trams worden met de hand beschilderd door vrijwilligers en studenten van het College voor de Kunsten en zijn versierd met op maat gemaakt wandtapijt.
Hoewel de graffitikunst zich over het hele land begon uit te breiden, loopt Boekarest veruit voorop in de beweging, met enkele van de meest indrukwekkende kunstwerken, gemaakt door crews of door individuen.
Uiteindelijk is straatkunst in Roemenië begonnen als een manier om onderdrukking tegen te gaan, en is het langzaam veranderd in een manier om de steden te verfraaien, maar vaak keert het terug naar zijn wortels en moedigt het mensen aan om actie te ondernemen en corrupte systemen te bestrijden. Kunst is een krachtig iets, en straatkunst is dat nog meer. Het kan mensen aanmoedigen om actie te ondernemen en de manier waarop een samenleving werkt te veranderen, maar het kan ook worden gebruikt als een instrument van vandalisme. En soms kan de grens tussen die twee erg dun zijn.